Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗ ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

Αν και το ζητούμενο στην εκπαίδευση σήμερα, είναι η διεπιστημονική και διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, δεν είναι λίγες οι φορές, όπου ως εκπαιδευτικοί προβληματιζόμαστε που θα κατατάξουμε ένα πρόγραμμα που σχεδιάσαμε και υλοποιούμε στα πλαίσια της Ευέλικτης ζώνης. Ίσως ο προβληματισμός αυτός να είναι απόρροια του οξύμωρου σχήματος των υπευθύνων Περιβαλλοντικής Αγωγής, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών θεμάτων, όπου ο καθένας επιδιώκει να παρουσιάσει το μέγιστο αριθμό προγραμμάτων στο δικό του πεδίο.
Μια μέρα στο Μουσείο είναι πρόγραμμα μουσειοπαιδαγωγικής και επομένως κατατάσσεται στα προγράμματα που εποπτεύονται από τον υπεύθυνο Πολιτιστικών; Ή μπορεί ταυτόχρονα να θεωρηθεί και πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης;
Νομίζω πως είναι ερωτήματα που γεννιόνται από τη στιγμή που οριοθετούνται στεγανά ή δεν έχουμε σαφή εικόνα του ρόλου της Π.Ε.
Η Π.Ε για πολλούς στη χώρα μας στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τα μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα καθώς και στη διαμόρφωση στάσεων και αξιών για την προστασία και την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος. Θεωρώ πως αυτό είναι αποτέλεσμα μιας αντίληψης κάτω από την επίδραση του νεοθετικισμού όπου «η φύση στο χώρο της παιδείας αναπτύσσεται με δύο αντιθετικές θέσεις: 1) η φύση είναι μια αδρανής μάζα που ο άνθρωπος τη χειρίζεται και την εκμεταλλεύεται σύμφωνα με το συμφέρον του, 2) η φύση αποτελεί τον κυρίαρχο και καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση του πολιτισμού. Η πρώτη χρησιμοποιείται από την τεχνοκρατία και οδήγησε στην οικολογική κρίση. Θεωρεί ότι το κέντρο πολιτισμού μετακινείται προς την περιοχή της εντατικότερης εκμετάλλευσης των πηγών. »
Πέρα από όποιες θεωρητικές προσεγγίσεις για την Π.Ε, η θεματολογία των περισσοτέρων προγραμμάτων που υλοποιούνται κάθε χρόνο, αναδεικνύει πως η Π.Ε παρά τον επαναπροσδιορισμό της να ενταχθεί στη γενικότερη κοινωνική πραγματικότητα, παραμένει στην ευαισθητοποίηση και επίλυση προβλημάτων περιβαλλοντικής φύσης. Μέσα σ’ αυτή τη λογική ένα πρόγραμμα που έχει ως πεδίο δράσης ένα λαογραφικό ή αρχαιολογικό μουσείο δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ
Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας εδώ και κάποια χρόνια ( από το 2000) έχει κάνει μία τομή στα «περιβαλλοντικά στερεότυπα» σχεδιάζοντας και υλοποιώντας το πρόγραμμα: «Μια μέρα στο Μουσείο». Ο εκπαιδευτικός που θα θελήσει να εφαρμόσει με τους μαθητές του το πρόγραμμα του ΚΠΕ Μακρινίτσας θα μπει σ’ ένα μονοπάτι όπου η Π.Ε συναντά τη σύγχρονη μουσειοπαιδαγωγική άποψη.
Στόχοι του προγράμματος:
Ø Να γίνει πράξη η αντίληψη που θέλει τα μουσεία σ΄ ένα ζωντανό διάλογο με τους επισκέπτες μαθητές.
Ø Να συνειδητοποιήσουν εκπαιδευτικοί και μαθητές πως "Μια μέρα στο Μουσείο" μπορεί να προσφέρει γνώση, ευκαιρία για δημιουργική δράση. Το Μουσείο ως χώρος μάθησης αντισταθμίζει ελλείμματα εμπειρίας του σχολείου. Το πρόγραμμά του διαμορφωμένο και με ανοιχτές δράσεις και παιχνίδια δίνει τη δυνατότητα σε κάθε παιδί να διαμορφώσει τις δικές του σκέψεις και αντιλήψεις.
Ø Να γνωρίσουν οι μαθητές στοιχεία της Τοπικής Ιστορίας και Παράδοσης, μα και στοιχεία που αφορούν το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.
Το μουσείο λοιπόν ως χώρος διατήρησης της συλλογικής μνήμης και ιστορίας μέσα από τα υλικά τεκμήρια δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες - μαθητές να ανιχνεύσουν και να μελετήσουν πολιτιστικές ιδέες και αρχές, κοινωνικές αλλαγές, σχέσεις του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Το μουσείο παύει να είναι ένας μουντός χώρος που προσπερνάς στα γρήγορα τα εκθέματα του, αλλά μετατρέπεται σε πεδίο δράσης και έρευνας, σε χώρο που μπορείς να νιώσεις χαρά και συγκίνηση.
Η προεργασία που γίνεται στους χώρους του ΚΠΕ κατά ομάδες πριν την επίσκεψη, η επαφή με το παρελθόν και τα αυθεντικά αντικείμενα μέσω σκηνικών αναπαραστάσεων στο Μουσείο και τα φύλλα εργασίας στο πεδίο- Μουσείο καθώς και οι δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης, που ακολουθούν μετά την επίσκεψη, δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες –μαθητές να ανακαλύψουν τη διαλεκτική σχέση περιβάλλοντος και πολιτισμού.
«Κάθε μουσειακό αντικείμενο δεν υπάρχει καθεαυτό αλλά αποκτά πολυσήμαντο χαρακτήρα και αξία μέσα από τη διαδικασία της ερμηνευτικής του προσέγγισης. Έτσι ένα αντικείμενο μπορεί παράλληλα να παρουσιαστεί ως έργο τέχνης, ως χρηστικό αντικείμενο, ως σύμβολο αξιών και πομπό κοινωνικών και ιδεολογικών μηνυμάτων που αφορούν και τη σύγχρονη κοινωνία».
Η σκυτάλη περνά στο σχολείο, όπου οι μαθητές με αφορμή τα όσα είδαν και μελέτησαν στο Μουσείο, μπορούν να ασχοληθούν με πολλά επιμέρους θέματα, όπως διαχείριση νερού & απορριμμάτων, τα υλικά των χρηστικών αντικειμένων στο χθες
(στα χρόνια του παππού και της γιαγιάς) και στο σήμερα। Βήμα –βήμα ίσως οι συμμετέχοντες και διαμορφωτές του προγράμματος «δουν» πως στη φύση είναι ενσωματωμένη η ιστορία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Το μήνα Δεκέμβριο το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει και θεματολογία σχετική με τον εορτασμό του Δωδεκαήμερου στο Πήλιο.