Λαϊκή κουλτούρα και Μ.Μ.Ε.
Τσιμπλούλης Γεράσιμος
Η τηλεόραση είναι το μέσο εκείνο της ενημέρωσης που έφερε αλλαγές σε πολιτικό, σε κοινωνικό και σε πολιτιστικό επίπεδο.
Σε κοινωνικό επίπεδο έκλεψε τον ελεύθερο χρόνο μικρών και μεγάλων, παραβιάζει το οικογενειακό άσυλο, απευθύνεται αδιακρίτως σε μικρούς και μεγάλους, σε άντρες και γυναίκες, άνεργους νέους και γέρους απόμαχους της ζωής, παρουσιάζοντας «πολιτιστικά» προϊόντα ευρύτερης κατανάλωσης και εύπεπτης κατανόησης, έτσι ώστε, όπως ελέχθη χαρακτηριστικά, «τα παιδιά να ενηλικιώνονται πρόωρα και οι ηλικιωμένοι να γίνονται παλίμπαιδες».
Ιδίως τα ιδιωτικά ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται από μεγάλες επιχειρήσεις, επιδιώκουν τη διατήρηση του κρατούντος πολιτικού και οικονομικού συστήματος από το οποίο εξαρτώνται, εξωραΐζοντας τις επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες και αποφεύγοντας να δημοσιοποιούν απόψεις ανατρεπτικές ή μεταρρυθμιστικές του κοινωνικοπολιτικού κατεστημένου. Επομένως περιορίζουν ή και εκμηδενίζουν την ενσυνείδητη ανάπτυξη κριτικής σκέψης των θεατών.
Ένα εύλογο ερώτημα που γεννάται είναι τα ΜΜΕ αναπαριστούν τη λαϊκή κουλτούρα ή παράγουν μαζική κουλτούρα;
Η λαϊκή κουλτούρα αναπτύσσεται “από κάτω” δηλαδή από τον ίδιο το λαό και που χαρακτηρίζεται ως ισχυρή, αυτοδύναμη και αυτοδημιούργητη που τιμά τις αξίες. Η λαϊκή κουλτούρα η οποία εκφράζει τις πλατιές μάζες βρίκεται απέναντι από την αριστοκρατική κουλτούρα (high cuiture) η οποία εκφράζει την υψηλή επώνυμη τέχνη, τα κλασικά έργα. Στο δίπολο λαϊκή κουλτούρα-αριστοκρατική κουλτούρα, η λαϊκή τις περισσότερες φορές είχε αρνητικό πρόσημο. Από την εποχή που υπάρχει μια στροφή προς το λαϊκό που συνδέεται με το αυθεντικό, δημιουργείται ένα νέο δίπολο.
Σε κοινωνικό επίπεδο έκλεψε τον ελεύθερο χρόνο μικρών και μεγάλων, παραβιάζει το οικογενειακό άσυλο, απευθύνεται αδιακρίτως σε μικρούς και μεγάλους, σε άντρες και γυναίκες, άνεργους νέους και γέρους απόμαχους της ζωής, παρουσιάζοντας «πολιτιστικά» προϊόντα ευρύτερης κατανάλωσης και εύπεπτης κατανόησης, έτσι ώστε, όπως ελέχθη χαρακτηριστικά, «τα παιδιά να ενηλικιώνονται πρόωρα και οι ηλικιωμένοι να γίνονται παλίμπαιδες».
Ιδίως τα ιδιωτικά ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται από μεγάλες επιχειρήσεις, επιδιώκουν τη διατήρηση του κρατούντος πολιτικού και οικονομικού συστήματος από το οποίο εξαρτώνται, εξωραΐζοντας τις επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες και αποφεύγοντας να δημοσιοποιούν απόψεις ανατρεπτικές ή μεταρρυθμιστικές του κοινωνικοπολιτικού κατεστημένου. Επομένως περιορίζουν ή και εκμηδενίζουν την ενσυνείδητη ανάπτυξη κριτικής σκέψης των θεατών.
Ένα εύλογο ερώτημα που γεννάται είναι τα ΜΜΕ αναπαριστούν τη λαϊκή κουλτούρα ή παράγουν μαζική κουλτούρα;
Η λαϊκή κουλτούρα αναπτύσσεται “από κάτω” δηλαδή από τον ίδιο το λαό και που χαρακτηρίζεται ως ισχυρή, αυτοδύναμη και αυτοδημιούργητη που τιμά τις αξίες. Η λαϊκή κουλτούρα η οποία εκφράζει τις πλατιές μάζες βρίκεται απέναντι από την αριστοκρατική κουλτούρα (high cuiture) η οποία εκφράζει την υψηλή επώνυμη τέχνη, τα κλασικά έργα. Στο δίπολο λαϊκή κουλτούρα-αριστοκρατική κουλτούρα, η λαϊκή τις περισσότερες φορές είχε αρνητικό πρόσημο. Από την εποχή που υπάρχει μια στροφή προς το λαϊκό που συνδέεται με το αυθεντικό, δημιουργείται ένα νέο δίπολο.
Στις μέρες μας διαμορφώνεται ένας άλλος τύπος κουλτούρας, η κουλτούρα της μάζας , που αναπτύσσεται “από πάνω”, είναι αδύναμη, κακόγουστη και παράγεται με εμπορευματικό τρόπο για παθητική κατανάλωση, σύμφωνα με την αντίληψη και τη θέση αυτών που τοποθετούνται στο δίπολο λαϊκό-μαζικό.
Με αφορμή το 1ο επεισόδιο της σειράς του MEGA «Άγρια παιδιά» θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση αν έχουμε αναπαράσταση της λαϊκής κουλτούρας ή είναι μια ακόμα παραγωγή της μαζικής κουλτούρας, ένα τηλεοπτικό προϊόν - ευκολομάσητη τροφή.
Η σειρά εξελίσσεται σε ένα περιβάλλον οικείο ως οπτικό ερέθισμα, μιας και είναι το σύγχρονο άστυ. Τα πρόσωπα κοινά της διπλανής πόρτας. Πρωταγωνιστές νέοι σαν τα δικά μας παιδιά, σαν αυτούς που συναντάμε στις αίθουσες του Πανεπιστημίου. Το ντύσιμο τους αυτό της δικής μας καθημερινότητας. Η γλώσσα απλή καθημερινή, επικοινωνιακή, χωρίς στόμφο και λογοτεχνικούς βερμπαλισμούς. Η θεματολογία του 1ου επεισοδίου επικεντρώθηκε στο θέμα της υιοθεσίας, το πώς δηλαδή αντιδρά ένας νέος όταν στα 22 του μαθαίνει πως είναι υιοθετημένο παιδί. Η αναστάτωση, η φυγή από το σπίτι φαίνεται σαν απόρροια του ψέματος των θετών γονιών που απέκρυψαν την αλήθεια. Μια βαθύτερη όμως ανάγνωση αντικατοπτρίζει τα κοινωνικά στερεότυπα και τις ιδεολογίες που συγκροτούν τη «λαϊκή κουλτούρα». Η συγγένεια συνεχίζει να στηρίζεται σε δεσμούς αίματος, γι’ αυτό και η ανάγκη του υιοθετημένου να γνωρίσει τους βιολογικούς γονείς, να μάθει τις ρίζες του, γίνεται σκοπός.
Θα έλεγα πως η σειρά θέλει να δώσει κάποια μηνύματα να διαμορφώσει στάσεις και συμπεριφορές, αλλά χρησιμοποιεί οπτικές ενήλικων με βιώματα όχι της σύγχρονης εποχής.
Η σειρά εξελίσσεται σε ένα περιβάλλον οικείο ως οπτικό ερέθισμα, μιας και είναι το σύγχρονο άστυ. Τα πρόσωπα κοινά της διπλανής πόρτας. Πρωταγωνιστές νέοι σαν τα δικά μας παιδιά, σαν αυτούς που συναντάμε στις αίθουσες του Πανεπιστημίου. Το ντύσιμο τους αυτό της δικής μας καθημερινότητας. Η γλώσσα απλή καθημερινή, επικοινωνιακή, χωρίς στόμφο και λογοτεχνικούς βερμπαλισμούς. Η θεματολογία του 1ου επεισοδίου επικεντρώθηκε στο θέμα της υιοθεσίας, το πώς δηλαδή αντιδρά ένας νέος όταν στα 22 του μαθαίνει πως είναι υιοθετημένο παιδί. Η αναστάτωση, η φυγή από το σπίτι φαίνεται σαν απόρροια του ψέματος των θετών γονιών που απέκρυψαν την αλήθεια. Μια βαθύτερη όμως ανάγνωση αντικατοπτρίζει τα κοινωνικά στερεότυπα και τις ιδεολογίες που συγκροτούν τη «λαϊκή κουλτούρα». Η συγγένεια συνεχίζει να στηρίζεται σε δεσμούς αίματος, γι’ αυτό και η ανάγκη του υιοθετημένου να γνωρίσει τους βιολογικούς γονείς, να μάθει τις ρίζες του, γίνεται σκοπός.
Θα έλεγα πως η σειρά θέλει να δώσει κάποια μηνύματα να διαμορφώσει στάσεις και συμπεριφορές, αλλά χρησιμοποιεί οπτικές ενήλικων με βιώματα όχι της σύγχρονης εποχής.
Επομένως διαβλέπω στοιχεία αναπαράστασης της λαϊκής κουλτούρας στην τηλεοπτική αυτή σειρά. Ως προϊόν της τηλεοπτικής βιομηχανίας δεν έρχεται σε αντίθεση με τις επικρατούσες αντιλήψεις, ούτε χειραγωγεί, αλλά ούτε και θέτει το θέμα της υιοθεσίας σε νέες βάσεις. (Φυσικά η όλη κριτική βαζίζεται στο 1ο επεισόδιο, δε γνωρίζουμε τη συνέχεια που μπορεί να φέρει ανατροπές στα τυχόν "αυτονόητα".)
Πηγές:
http://www.pctime.gr/component/seyret/?task=videodirectlink&id=2025 (τηλεοπτική σειρά)
http://195.134.68.116/emme/mediaforum/dialogue_view_topic.php?id=6289
1 σχόλιο:
Βρλισκω την προσέγγιση μέσα από τη σύγκριση 'λαικού'/'μαζικού' ενδιαφέρουσα και παραγωγική. Μόνο που αφήνεις τη συζήτηση σε ένα α' επίπεδο επισήμανσης Έχουμε πα΄ντα ένα ζεύγος αντιθέτων και αντιπαράθεσης. Το λαικό δε μπορέι να γίνει μαζικό ή το αντίθετο?Γιατί το πρώτο ΄χει θετική χροιά στην ανάλυσή σου και. το άλλο αρνητική. Τα άρθρα που αφορούν στη σχολή της Φρανκφούρτης και το αλλο για την κληρονομιά των πολιτισμικών σπουδών από το Χολ θα σου είναι χρήσιμα-απο τη βιβλιογρα΄φια της εβδομάδας.
Η εφορμογή που κάνεις στο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι ικανοποιητική θα μπορούσες βέβαια να εμβαθύνεις. Τέλος στον επίλογο γράφεις ότι το δέιγμα αυτό έχει στοιχεί λαικής αναπαράστασης-άρα απο κάτω και θετική,αυτοδημιούργητη αναπαράσταση όπως την έχεις ορίσεις. ΤΙ γίνεται όμως με την επέμβαση-διαμεσολάβηση ενός καναλιού που μάλλον παράγει ιδεολογία άπο πάνω΄όπως την ορίζεις?
Δημοσίευση σχολίου