Ο «άλλος» - ο Έλληνας μετανάστης

«Διακρίσεις ανάμεσα στον «εαυτό» και στον «άλλο» παρατηρούνται ασφαλώς σε όλες τις κοινωνίες και τις εποχές, συνοδευόμενες από συγκαλυμμένες ή απροκάλυπτες εκδηλώσεις θαυμασμού ή, αντίθετα, δυσπιστίας, μισαλλοδοξίας, ανταγωνισμού.
Πώς όμως ο «άλλος» μεταλλάσσεται από φαντασίωση ή στερεότυπο σε υπαρκτό πρόσωπο με συγκεκριμένες και ορατές ανάγκες, δυνατότητες και συναισθήματα;»
Πετρονώτη Μαρίνα
Στις παραπάνω θέσεις ήρθαν να προστεθούν οι προσωπικοί προβληματισμοί μέσα από μία κατάσταση που βίωσα πριν λίγες μέρες στο Hohenems της Αυστρίας.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ξεφυλλίζοντας το προσωπικό ημερολόγιο, καταθέτοντας συναισθήματα και σκέψεις.
6 Ιανουαρίου, ημέρα των Θεοφανείων μας αναγγέλλεται το ταξίδι το χωρίς επιστροφή του θείου Γιάννη, αδερφού της πεθεράς μου. Η θλίψη βάρυνε τα πρόσωπα όλης της οικογένειας και η επιθυμία να τον αποχαιρετήσουμε, έγινε απόφαση…Ο θείος Γιάννης μαζί με τη σύζυγό του περνούσε μαζί μας τα καλοκαίρια στην Άφησο, στο εξοχικό μας. Ήταν ένα πρόσωπο αγαπητό, ήταν ο Έλληνας που ζούσε στην Αυστρία…
8 Ιανουαρίου, η απόσταση δεν είναι εμπόδιο για να βρεθούμε κοντά στα συγγενικά μας πρόσωπα. Βόλος-Θεσσαλονίκη-Βιέννη-Innsbruck-Bregenz – Hohenems.
9 Ιανουαρίου, επίσκεψη στο παρεκκλήσιο του κοιμητηρίου για να χαιρετήσουμε τον αγαπημένο θείο Γιάννη, το μετανάστη που γεννήθηκε στον Ταξιάρχη της Εύβοιας, μεγάλωσε στο Βόλο, ξενιτεύτηκε στη Γαλλία και Αυστρία, μέσα από την ανάγκη για μια καλύτερη ζωή. Η ελληνική θάλασσα αντικαταστάθηκε στην καθημερινότητά του από το ποτάμι του Hohenems. Το ψάρεμα που του θύμιζε την πατρίδα, έγινε συνήθεια καθημερινή, τέχνη που δίδασκε στους γύρω του. Το τσίπουρο και η ρετσίνα είχαν την τιμητική τους σε κάθε τραπέζι με τους Αυστριακούς συγγενείς. Ένιωθε Έλληνας, υιοθέτησε όμως και την αυστριακή κουλτούρα.
Η συγκρότηση της ταυτότητας και οι διαδικασίες ταξινόμησης του «άλλου» επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις και χρειάζονται προσεκτική επεξεργασία. Μια επεξεργασία που πολλές φορές περνά μέσα από ασήμαντες για τους πολλούς λεπτομέρειες. Η διαφορά γίνεται διάκριση, σημείο αντιπαράθεσης και περιθωριοποίησης; Ο ξένος είναι ο «άλλος», ο διαφορετικός που έρχεται απέναντι από το γηγενή; Γίνεται απειλή;
Ώρα επτά το απόγευμα, είναι η ώρα της μεγάλης προσευχής στο ναό. Προσευχή για το νεκρό. Και γεμίζει ο ναός από Αυστριακούς, σημάδι πως ο θείος Γιάννης θεωρούταν μέλος της τοπικής τους κοινωνίας. Ήταν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας που ως ράφτης εργάστηκε με μεράκι, δημιούργησε την οικογένειά του και τώρα η αυστριακή γη θα τον δεχτεί για πάντα...
Σάββατο 10 Ιανουαρίου, στο ναό του Αγίου Καρόλου γίνεται η θεία λειτουργία και η νεκρώσιμη ακολουθία. Το τυπικό διαφορετικό. Στα δικά μας αρχικά ερωτήματα η απάντηση γρήγορα θα δοθεί. Ο θείος Γιάννης παρέμεινε ορθόδοξος μέχρι το τέλος. Η αυστριακή σύζυγός του και ο γιος του καθολικοί, θέλησαν να τον κηδεύσουν ορθόδοξα. Όμως ελληνική ορθόδοξη εκκλησία υπάρχει μόνο στη Βιέννη. Η απόσταση μεγάλη… και στο οξύ πρόβλημα τι θα γίνει, ο καθολικός ιερέας προτείνει στην οικογένεια να «διαβάσει» το νεκρό. Η αποδοχή του «άλλου» έμπρακτη και η ένταξη με σεβασμό στη διαφορετικότητα που δε σβήνει στοιχεία της «ταυτότητας». Ο ιερέας αναφέρθηκε στην προσωπική διαδρομή του θείου Γιάννη. Επισήμανε πως ήταν ορθόδοξος και προέτρεψε το εκκλησίασμα να κάνει το σταυρό του σύμφωνα με το ορθόδοξο τυπικό, ενώ κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας χρησιμοποίησε ελληνικές λέξεις. Ήταν το «δώρο» τιμής και αποδοχής στον Έλληνα μετανάστη.

Και όταν ήρθε η ώρα να ειπωθούν τα λόγια του αποχαιρετισμού από τον Κώστα, ανεψιό του θείου, η ελληνική γλώσσα άγνωστη στους "άλλους" μετέφερε τα συναισθήματα που άγγιξαν όμως όλους.
Οι οικουμενικές ανθρώπινες ιδιότητες είχαν ως αποτέλεσμα η ετερότητα να μην προσλαμβάνεται ως μονοδιάστατη ιδιότητα αλλά ως διαλεκτικό πλουραλιστικό γνώρισμα.

Εμείς πώς θα αντιμετωπίζαμε ένα παρόμοιο γεγονός, ως κοινωνία, ως εκκλησία;