«Οι μουσειοσκευές του Μουσείου Μηλεών ως εκπαιδευτικό υλικό σε διαθεματικά σχέδια εργασίας στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό»

 

Καθώς η παραδοσιακή μνήμη σβήνει και η ισορροπία της παράδοσης και των εθίμων ανατρέπεται, αισθανόμαστε την ανάγκη να διατηρήσουμε κάθε υλικό κατάλοιπο, κάθε μαρτυρία, φωτογραφία, με δυο λόγια κάθε ορατό στοιχείο που ίσως φανεί χρήσιμο στο μέλλον. Τα αντικείμενα συνιστούν σταθερά σημεία αναφοράς που αποτελούν σύμβολα συνέχειας της ζωής και σηματοδοτούν διάφορα στάδιά της. Στο περιβάλλον του μουσείου τα αντικείμενα λειτουργούν ως δίοδοι που μας επιτρέπουν να επισκεφτούμε εκ νέου σημαντικές εμπειρίες ζωής από το παρελθόν, όπως μας τονίζει η Ανδρομάχη Γκαζή, από το Πάντειο πανεπιστήμιο σε μια πρόσφατή της εισήγηση σε συνέδριο προφορικής ιστορίας. Και αυτό νομίζω θέλει και πράττει εδώ και 30 χρόνια το Τοπικό Μουσείο Μηλεών του Δήμου Νοτίου Πηλίου.

Τα μουσεία μπορούν σήμερα να μας κάνουν συμμέτοχους στο παρελθόν και να βιώσουμε την ιστορία μέσα στο εικονικό περιβάλλον του μουσείου. Πολλά μουσεία έχουν βρει κι έναν ιδιαίτερο τρόπο προσέλκυσης μαθητών και εκπαιδευτικών με τις μουσειοσκευές που έχουν σχεδιάσει και δίνουν την δυνατότητα για μια καλή προετοιμασία πριν την επίσκεψη στο μουσείο.

Οι Μουσειοσκευές είναι «βαλίτσες» που ταξιδεύουν από σχολείο σε σχολείο και σχεδιάστηκαν για να φέρουν πιο κοντά το Μουσείο στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς. Κάθε μουσειοσκευή έχει το θέμα της και περιέχει αντίγραφα αντικειμένων, εκπαιδευτικό υλικό, διαφάνειες, φωτογραφίες, βιβλία και εκπαιδευτικά παιχνίδια. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει το υλικό με όποιον τρόπο θεωρεί καλύτερο σύμφωνα με τις υπάρχουσες γνώσεις, δυνατότητες  και ανάγκες της τάξης του. Αντικείμενα που είναι απλά, καθημερινά και ταπεινά, καταλήγουν να συμβολίζουν εμπειρίες ζωής, προσδοκίες, ταυτότητες. Αντικείμενα που για μας τους πενηντάρηδες μπορεί να συνδέονται με βιώματά μας αλλά και με αφηγήσεις των γονέων και παππούδων που σχετίζονταν με τη δική τους ζωή, για τα περισσότερα παιδιά του σήμερα  είναι άγνωστα ως εικόνα και ως χρήση.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ακολουθώντας το σύγχρονο πνεύμα συνεργασίας Μουσείου – Σχολείου, το Τοπικό Μουσείο Μηλεών Πηλίου μελετάει, σχεδιάζει και υλοποιεί 4 Μουσειοσκευές – κινητά εκπαιδευτικά προγράμματα. Με τη διακίνηση των Μουσειοσκευών το 1989 το Τοπικό Μουσείο απέκτησε τη δυνατότητα επαφής και διαλόγου με σχολεία και εκπαιδευτικούς από πολλές περιοχές της Ελλάδας όπως σημειώνει στην ιστοσελίδα της η αγαπητή επίτιμη διευθύντρια του Μουσείου Μηλέων.

Δεν έχω στοιχεία για να σας παρουσιάσω πόσα σχολεία από αυτά που δανείστηκαν τις μουσειοσκευές, επισκέφτηκαν τις Μηλιές και το Μουσείο. Χωρίς να θέλω να ερμηνεύσω τις προθέσεις της κα. Φαίη Σταμάτη, όταν σχεδίαζε αυτό το υλικό, νομίζω πως δεν ήταν αυτοσκοπός η προσέλκυση επισκεπτών αλλά η στήριξη του εκπαιδευτικού έργου μέσα στο σχολείο, το άνοιγμα του μουσείου προς την εκπαιδευτική κοινότητα με στόχο τη διάχυση των συσσωρευμένων εμπειριών ζωής προηγούμενων γενεών.

Οι εκπαιδευτικοί της Μαγνησίας εδώ και χρόνια χρησιμοποιούν αυτό το υλικό στα διαθεματικά σχέδια εργασίας, projects και τους δίνει το έναυσμα να σχεδιάσουν και δικό τους υλικό.

Τα σχέδια εργασίας αποτελούν μεθοδευμένες συλλογικές μορφές δράσεων με σαφείς στόχους και συγκεκριμένο αντικείμενο ενασχόλησης των μαθητών. Αποσκοπούν στην πολυεπίπεδη διασύνδεση της σχολικής γνώσης με αυθεντικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής και την ανάληψη κοινωνικής δράσης από τους μαθητές ώστε να είναι ικανοί να διαχειρίζονται βιωματικά τη γνώση, αξιοποιώντας την προσέγγισή της από διαφορετικές οπτικές γωνίες (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών, Τόμος Α΄).

Οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά σε συλλογικές διερευνητικές δραστηριότητες, όπου το ζητούμενο είναι η αναζήτηση, η συλλογή, η επεξεργασία των πληροφοριών, η αξιολόγηση των νέων στοιχείων, η σύνθεση και η παρουσίαση του τελικού προϊόντος.

Επιπλέον δίδεται έμφαση στη διαδικασία οικοδόμησης και χρήσης της γνώσης, όπου εξίσου σημαντικό ρόλο με τις μαθησιακές διεργασίες διαδραματίζουν η οργάνωση των εμπειριών, οι αισθήσεις, η φαντασία και η δημιουργικότητα.

Στη λογική αυτή διασφαλίζονται οι συνθήκες μετασχηματισμού της θεωρίας σε πράξη, των γνωστικών δεξιοτήτων σε μεταγνωστικές, της νοητικής ακαμψίας σε κριτική και δημιουργική σκέψη.

Το λυχνάρι θα περάσει από χέρι σε χέρι, θα δουν πως διαφέρει πολύ από το λυχνάρι του Αλαντίν κι όλοι θα αναρωτηθούν μια μικρή φλογίτσα μπορούσε να φωτίσει και να διώξει το σκοτάδι;

Κι όταν στα χέρια των μαθητών βρεθεί το παραδοσιακό σαπούνι της γιαγιάς, τις περισσότερες φορές θα προκαλέσει μια αποστροφή στην αίσθηση της όσφρησης. Καλύτερο το σαπούνι από το μάρκετ θα πουν.

Θα φορέσουν και τη λαδοποδιά και θα μιμηθούν τις δυο αγρότισσες που κουβαλάνε τις ελιές στην ποδιά τους.

Και θα έρθει η ώρα του δεκατιανού όπου τα παιδιά θα φάνε ψωμί με ελιές. Θα υπάρξουν και μαθητές που θα πουν εμείς δεν τις τρώμε ποτέ, αλλά τελικά η περιέργεια και η ανάγκη να συμμετέχουν στην κοινή δράση, θα τους κάνει να τις δοκιμάσουν και να πουν «ε, δεν είναι και άσχημες» ή «τελικά μου αρέσουν…»

Μα και το ζυμοσκάφιδο  θα γίνει αφορμή να σηκωθούν μανίκια κι οι χούφτες να γίνουν γροθιές για να ζυμώσουν. Θα γίνουν κουλουράκια, θα γίνουν και κουτσούνες και ψωμιά.

Η εμμονή κάποιων σχολείων, κάθε χρόνο να δανείζονται τις μουσειοσκευές αυτές, νομίζω αποδεικνύει έμπρακτα πως αποτελούν άριστο παιδαγωγικό υλικό. Να αναφέρω επίσης πως και  για τους φοιτητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας οι μουσειοσκευές αποτελούν ένα έτοιμο υλικό που τους βοηθά στην πρακτική τους σε σχολεία.

Πέρα από τις δυο μουσειοσκευές, η ελιά και το λάδι, το ψωμί, υπάρχει και η έκθεση για την προστασία του περιβάλλοντος που φιλοξενήθηκε στο μουσείο της Μακρινίτσας, στο πλαίσιο Πανελλήνιου Συνεδρίου των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, τον Ιούνιο 2009, στο 2^ο Δημοτικό σχολείο Αγριάς το 2010, πέρυσι στο χώρο των συστεγαζόμενων σχολείων 5^ου και 11^ου Ν. Ιωνίας Βόλου και φέτος στο 6^ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Ιωνίας Βόλου.

Θα ήθελα και από αυτό εδώ το βήμα να ευχαριστήσω την κα. Φαίη Σταμάτη για τη γόνιμη αυτή συνεργασία τόσων χρόνων και την εμπιστοσύνη που δείχνει προς το πρόσωπό μου. Να της ευχηθώ να είναι πάντα καλά και δημιουργική.

Οι άνθρωποι που αγαπούν τα μουσεία αλλά και τοπική κοινωνία των Μηλεών της οφείλουν πολλά.  

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο είναι η εισήγησή μου σε εκδήλωση για τα 30 χρόνια του Μουσείου Μηλεών. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2013, σε αίθουσα του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Πλάκα Αθηνών.

 

Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη & Φαίη Σταμάτη